Author :
Abstract
Tanrı düşüncesi insanlık tarihiyle başlayan bir geçmişe sahip olan konular arasında yer almaktadır. İnsan âlemdeki yerini, varoluş amacını, âlem karşısındaki pozisyonunu ve etrafında cereyan eden hadiseleri sorgulamaya başladığı anda, onun ilk olarak tabiatüstü ve yüce bir güçle ilişki kurmaya çalıştığı söylenebilir. Bu bakımdan Yüce Varlık, Aşkın Varlık ve Mutlak Varlık gibi doğaüstü özellikler atfedilerek isimlendirilen Tanrı ile ilgili her mevzunun metafizikte öncelikli sırada yer aldığı görülmektedir.
Türk İslam filozofu Farabi Tanrı konusunu belli prensipler çerçevesinde inceleyen ve sistemleştiren filozofların başında gelmektedir. Farabi, metafizik felsefesinin merkezine Zorunlu Varlık olarak adlandırdığı Tanrı’yı konumlandırmıştır. O’nu varlık ve mahiyeti açısından ele almış ve bunu da aklî bir metot kullanarak gerçekleştirmiştir. Bu sayede Tanrı konusunun sistemli bir şekilde anlaşılmasına katkı sunmuştur. Filozofun böyle bir yaklaşıma sahip olmasında İslam Dini ve Antik Yunan düşüncesinin etkisi olduğu bilinmektedir. Ancak Farabi’nin Tanrı görüşünde yaşadığı ortamda varlığını devam ettiren Türk kültürünün de tesiri olduğu düşünülmektedir. Çalışmada Farabi ve eski Türk düşüncesindeki Tanrı anlayışları arasındaki benzerlikler ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
The idea of God is among the subjects that have a history that begins with the history of humanity. It can be said that as soon as a person begins to question his place in the world, his purpose of existence, his position in the face of universe and the events happening around him, he firstly tries to establish a relationship with a supernatural and supreme power. In this respect, it is seen that every subject related to God, which is named by attributing supernatural features such as Supreme Being, Transcendent Being and Absolute Being, takes priority in metaphysics.
The Turkish-Islamic philosopher Farabi is one of the leading philosophers who examines and systematizes the subject of God within the framework of certain principles. Farabi has positioned God, which he calls the Necessary Being, at the center of his metaphysical philosophy. He handled it in terms of its existence and nature and realized this by using a rational method. In this way, he contributed to a systematic understanding of the subject of God. It is known that the religion of Islam and the thought of Ancient Greece have influence on the philosopher's having such an approach. However, it is thought that the Turkish culture, which continues to exist in the environment where Farabi lives in the view of God, is also influential. In the study, the similarities between the understanding of God in Farabi and old Turkish thought will be tried to be revealed.
Keywords
- Adamson, P. And Taylor, R. C., 2018, İslam Felsefesine Giriş, Çev. Cüneyt Kaya, Küre Yayınları, İstanbul.
- Aristoteles, Metafizik, 1996, Çev. Ahmet Arslan, Sosyal Yayınları, İstanbul.
- Aydın, M., 1990, Din Felsefesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir.
- Aydınlı, Y., 2008, Farabi, İsam Yayınları, İstanbul.
- Aydınlı, Y., 2017, Farabi’de Tanrı-İnsan İlişkisi, İz Yayıncılık, İstanbul.
- Bolay, S.H., 2013, Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü, Nobel Yayıncılık, Ankara.
- Deniz, S., 2019, “Karahanlı, Harezm ve Kıpçak Türkçesi Eserlerinde Dinî Terimler”, (Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), Elazığ.
- Erdoğan, İ., 2004, Hermetik İslam Düşüncesinde Türlerin Efendisi ve Kâmil Tabiat Anlayışı, Avrasya Yayınları, Ankara.
- Erdoğan, İ., 2012, “Bazı Felsefî Kavramlara “Divanü Lügati’t-Türk”ten Karşılık Olabilecek Terim Örnekleri”, F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17:1, Elazığ.
- Ergin, M., 1969, Dede Korkut Kitabı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
- Ergin, M., 2011, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
- Farabi, 2014, Kitabu’l-Vahid Ve’l-Vahde, Çev. Cevdet Kılıç, Fecr Yayınları, Ankara.
- Farabî, 2016, İdeal Devlet, Çev. Ahmet Arslan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Farabi, 2020, Es-Siyâsetü’l-Medeniyye, Mevcutların İlkeleri, Çev. Yaşar Aydınlı, Litera Yayıncılık, İstanbul.
- Farabi, 2020, Uyûnu’l-Mesâil, Felsefi Meselelerin Kaynağı, Çev. Şerife Gürel, İnsan Yayınları, İstanbul.
- Farabi, 2021, Kitâbü’l-Mille (Din Üzerine), Çev. Yaşar Aydınlı, Litera Yayıncılık,
- Gökalp, Z., 2019, Türk Medeniyeti Tarihi, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
- Gültepe, N., 2014, Türk Mitolojisi Yeni Araştırmalar Işığında, Resse Yayınları, 4.Baskı, İstanbul.
- Güngör, H., 2020, Türk Din Etnolojisi, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
- Hocaoğlu, D., 1994, “Türk İslam Düşüncesi ve Modern Fizik’de Kozmos”,(Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), İstanbul.
- İbn Fazlân, 2020, Seyahatname, Çev. Ramazan Şeşen, Tarih Encümeni Yayınları,
- İnan, A., 1980, İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, A.Ü İlahiyat Fakültesi Yayınları, No:148, Ankara.
- İnan, A., 2020, Eski Türk Dini Tarihi, Altınordu Yayınları, Ankara.
- Karakuş, M., 2017, “Farabi Düşüncesinde Tanrı’nın Varlığı ve Nitelikleri”, 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.3, S.6, Kilis.
- Kaşgarlı M., 2014, Dîvânu Lügâti’t-Türk, Haz. Ahmet Bican Ercilasun-Ziyat Akkoyunlu, TDK Yayınları, Ankara.
- Küyel, M.T., 2016, Türk Kültürü Makaleleri I, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları,
- Olguner, F., 1987, Farabi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Ögel, B., 2014, Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Ögel, B., 2014, Türk Mitolojisi II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Özcan, H., 2017, Farabi’nin İki Eseri Siyaset Felsefesine Dair Görüşler ve Mutluluk Yoluna Yöneltme, M.Ü İFAV Yayınları, İstanbul.
- Platon, Timaios, 2015, Çev. Furkan Akderin, Say Yayınları, İstanbul.
- Plotinus, Enneadlar, 2011, Çev. Zeki Özcan, Birleşik Yayınevi, Ankara.
- Roux, J.P., 2015, Eski Türk Mitolojisi, Bilge Su Yayınları, Ankara.
- Sepetçioğlu, M. N., 2015, Yaratılış ve Türeyiş Türk Destanı, İrfan Yayıncılık, 9.Baskı,
- Sunar, C., 1973, İslam Felsefesinin Yunan Kaynakları ve Kozalite Meselesi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
- Sunar, C., 2004, İslam’da Felsefe ve Farabî I, Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları,
- Tanyu, H., 1980, İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, no:148, Ankara.
- Taylan, N., 2013, İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri, İFAV Yayınları, İstanbul.
- Tekin, T., 2019, Orhon Yazıtları, Bilgesu Yayınları, Ankara.
- Togan, Z.V., 2019, Umumi Türk Tarihine Giriş, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,
