Felsefe Açısından Ütopyalar: Osmanlı Döneminde Yazılmış “İdeal Toplum” Konulu Eserlerin Felsefe Açısından Değerlendirilmesi
Author :
Abstract
Bu çalışma Osmanlı döneminde yazılmış olan ütopya türü eserleri felsefe açısından incelemektedir. Söz konusu eserler şunlardır; Ziya Paşa’ya ait Rüya (1869), Namık Kemal’e ait Rüya (1874), İsmail Gaspıralı’ya ait Darü’r-rahat Müslümanları (1887), Hüseyin Cahit Yalçın’a ait Hayat-ı Muhayyel (1898), İsmail Hakkı Kılıçoğlu’na ait Pek Uyanık Bir Uyku (1913), Hasan Ruşenî Barkın’a ait Ruşenî’nin Rüyası (1915/1916) ve Molla Davutzade Mustafa Nazım Erzurumî’ye ait Rüyada Terakki ve Medeniyyet-i İslamiyyeyi Ru’yet (1915/1916). İnceleme sırasında; eserlerin felsefeyi ilgilendiren önermeleri listelenmiş, bu önermelerden biri örnek olarak seçilerek (gerçekleşme, haklılık, faydalılık açılarından) değerlendirilmiş ve eserlerin ana fikirleri özetlenmiştir. Örnek olarak seçilen ütopik ögeler ise şunlardır; sadrazamlığın kaldırılması, yargı bağımsızlığı, kadınların eşlerinin gelirinden pay alması, özel mülkiyetin kaldırılması, savunma görevinin halka yayılması, İslam Müttefik Devletleri adıyla Müslüman ülkelerin bir araya gelmesi, din ve düşünce özgürlüklerinin engellenmesi. Son olarak, sonuç bölümünde bu eserler önemli noktalarıyla karşılaştırılmış ve genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Keywords
Abstract
This study examines the type of utopia works written in the Ottoman period in terms of philosophy. The works in question are as follows; Dream (1869) by Ziya Paşa, Dream (1874) by Namık Kemal, The Land of Comfort Muslims (1887) by İsmail Gaspıralı, Imagined Life (1898) by Hüseyin Cahit Yalçın, A Very Awake Sleep (1913) by İsmail Hakkı Kılıçoğlu, Rûşeni's Dream (1915/1916) by Hasan Ruşenî Barkın and Progress in Dream and View Islamic Civilization (1915/1916) by Molla Davutzade Mustafa Nazım Erzurumî. During this review; the propositions of the works concerning philosophy were listed, one of these propositions was chosen as an example and evaluated (in terms of realization, justification and usefulness), its main ideas were summarized. Evaluated utopian elements are as follows; abolition of the grand viziership, independence of the judiciary, women getting a share of their husbands' income, abolishing private property, spreading the duty of defense to the public, gathering of Muslim countries under the name of the Allied States of Islam, preventing freedom of religion and thought. Finally, in the conclusion, these works were compared with their important points and a general evaluation was made.
Keywords
- Barkın, Hasan Ruşeni. “Ruşeni’nin Rüyası”. Yakın Türkiye Tarihinden Sayfalar. 41-59. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
- Demirel, Ahmet. “Tek Partili Dönem (1923-1946)”. Türk Siyasal Hayatı. ed. Ahmet Demirel - Süleyman Sözen. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2019.
- Erzurumi, Molla Davudzade Mustafa Nâzım. Rüyada Terakki. İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
- Gaspıralı, İsmail. “Darürrahat Müslümanları”. Türk Ütopyaları: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ütopya ve Devrim. 211-270. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 24. Basım, 2019.
- İlhan, Metin. Türkiye’nin NATO’ya Girişi ve Savunma Politikaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
- İnceöz, Burcu. Kamu Çalışanları Açısından Kariyer Memnuniyeti ve İşyeri Memnuniyetinin Sosyal Tembellik Üzerindeki Etkileri. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
- İpşirli, Mehmet. “Sadrazam”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 35/414-419. İstanbul: TDV İslâm Araş- tırmaları Merkezi, 2008.
- Karadeniz, Elif Miray. Üstünlük Vehmi ve Örgütsel Sinizm İlişkisi: Akademisyenler Üzerinde Bir Çalışma. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
- Kılıçzade, İsmail Hakkı. “Pek Uyanık Bir Uyku”. Türk Ütopyaları: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ütopya ve Devrim. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Mutlu, Mehmet Emin. “Geleceğin Teknolojileri”. Temel Bilgi Teknolojileri II. ed. Gülsün Kuru- bacak - Muhammet Recep Okur. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2019.
- Namık Kemal. “Rüya”. Türk Ütopyaları: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ütopya ve Devrim. 191-207. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Özgen, Cenk. Türkiye’de Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversi- tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
- Özgün, Cengiz. “Türkiye’nin Askerlik Sisteminin Tarihsel Süreç Bağlamında İncelenmesi”. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4 (Mayıs 2017), 51-90.
- Pınar, Ali. Osmanlı Ütopyalarında Felsefe. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
- Ülgen Adadağ, Özen. “Türk Siyasal Yaşamında Anayasal Geçişler”. Türk Siyasal Hayatı. ed. Ahmet Demirel - Süleyman Sözen. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2019.
- Yalçın, Hüseyin Cahit. “Hayat-ı Muhayyel”. Türk Ütopyaları: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ütopya ve Devrim. 283-290. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Ziya Paşa. “Rüya”. Türk Ütopyaları: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ütopya ve Devrim. 167-187. İstan- bul: Kaynak Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Rule of Law Index 2020. Washington: World Justice Project, 2020.
- Big Think. “This is the best (and simplest) world map of religions”. Erişim 17 Mayıs 2021. https://bigthink.com/strange-maps/world-map-of-religions?rebelltitem=1#rebelltitem1
- TCK, Türk Ceza Kanunu. 5237 (26 Eylül 2004).
- TMK, Türk Medeni Kanunu. 4721 (22 Kasım 2001).
- AY (1982), Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. 2709 (18 Ekim 1982).
